Zihin Kuramı ve Pratik Uygulamalar

Zihin kuramı kazanımı, çocukların insanların farklı niyetleri, kanıları, bilgileri

olduğunu fark etmeleri ve kendilerinin ve başkalarının zihinsel durumlarının davranışlar

üzerinde nedensel etkisi olduğu anlayışını geliştirmiş olmalarıdır3. Zihin kuramı becerileri

çocuğun sosyal hayatında bir takım değişiklikler ve farklılıkların oluşumunu sağlar. Farklı

zihinsel durumların-istek, bellek, inanış, hayal vb.- davranışların, duyguların, eylemlerin

nedenselliğinin ve sonuçlarının anlaşılmasını sağlar. Çocuk başkalarının neden o şekilde

davrandıklarını kavrayabilmek ve açıklayabilmek, başkalarının davranışları ve duyguları

hakkında çıkarımda bulunabilmektedir. Çocuk, başkalarının kendisininkinden farklı

zihinsel durumları olabileceğini kavrar ve gerçeklikten farklı hissediş ve düşünün biçimleri

olabileceğini görür. Başkalarının zihinsel durumlarına koşut hangi davranışların ortaya

çıkabileceği hakkında kestirimlerde bulunabilmeye başlar. Bu farkındalık çocuğa sosyal hayatta yer alabilmesi ve iletişim kurabilmesine yol açar. Zihin kuramı becerisi çocukların sosyal ilişkilerinde fevkalâde bir öneme sahiptir. Zihin kuramı becerileri yoluyla çocuklar, oyunlarda ya da oyun dışı etkinliklerde akranlarının, anne babalarının davranışlarını tahmin ederler. Arkadaşlarının başka bir meyveyi, rengi, eşyayı, yemeği, oyuncağı daha çok sevmelerini onların farklı arzularıyla bağdaştırabilirler. Bir davranışın niye öyle gerçekleştiğini davranışı sergileyen kişinin kanısı ile ilişkilendirebilirler. Bilişsel esneklik, uyarlama becerisi kazanırlar. Öte yandan dil gelişimi de koşut gelişen sosyo-bilişsel bir beceridir.

Kısaca Zihin Kuramı, algı, istek, inanış

gibi zihinsel durumlara bağlı olarak, başkalarının duygu ve düşüncelerini anlayabilme ve buna göre yön-eylemde bulunabilmeyi ve davranışlarını düzenleyebilmeyi ifade eder. Çocuklar böylece fiziksel gerçeklik ile zihinsel temsil arasındaki farkı anlamlandırabilirler. Bireylerin yanlış kanıları olabileceğini ve bunları bilişsel olarak temsil edebileceklerini fark ederler.

Zihin Kuramı becerilerinin gelişimini etkileyen faktörleri bilişsel ve duygusal gelişimi,

dil becerileri, yaş, sembolik oyun becerileri, ebeveyn- çocuk, kardeş sayısı, arkadaş ve akran ilişkileri olarak sayabiliriz. 3-4 yaşlarında temelleri atılan bu beceriler yaş ilerledikçe zihinsel ve sosyal gelişimin sağladığı olgunlaşma ile davranışlarda kalıcı hale gelir. Sosyal etkileşimle sağlanan sembolik oyun becerileri, diğer kişilerin duygu ve düşüncelerini anlayabilme açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Ayrıca çocukların ebeveynleriyle, kardeşleriyle ve akranlarıyla karşılıklı gerçekleştirdikleri iletişim yoluyla yeni bakış açısı ve davranışları doğru yorumlama becerisi kazanır 4. Zihin kuramı araştırmaları aynı zamanda zihin kuramı bozukluklarına da odaklanmışlardır. Bu araştırmalar çocukların Zihin kuramı becerilerinin geliştirilmesine katkı sağlamayı amaçlamıştır. Sosyal becerileri ve iletişimdeki bozukluklar çocukların akranlarından ve arkadaşlarından uzak kalmalarını, iletişimsel ortamlardan uzaklaşmalarını getirmektedir.